Σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία στους πρόποδες του όρους Βελιά, λίγο ψηλότερα από τα Καλάβρυτα, βρίσκεται η ξακουστή μονή της Αγίας Λαύρας, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η ιστορία της είναι άμεσα συνυφασμένη με την έναρξη της επανάστασης του 1821, την ύψωση του λαβάρου και την ορκωμοσία των οπλαρχηγών από τον μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό.
Η μονή κτίστηκε το 961 σε διαφορετική τοποθεσία από τη σημερινή, στη θέση Παλαιομονάστηρο, από το μοναχό Ευγένιο. Το παλαιό καθολικό, που διασώζεται στην αρχική τοποθεσία, ήταν σκαμμένο στο στόμιο σπηλαίου. Πρόκειται για ναό δίκλιτο και σταυρεπίστεγο. Το 1585 καταστράφηκε, ερήμωσε και τελικά ξανακτίστηκε και επαναλειτούργησε το 1689 στη σημερινή θέση. Το νέο καθολικό ήταν ναός τρίκογχος, αγιορείτικου τύπου, μονόκλιτος μετά τρούλου χωρίς στηρίγματα και καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ το 1826. Το τρίτο καθολικό, που ανοικοδομήθηκε εκ νέου το 1826, ανήκε στον τύπο της βασιλικής μετά τρούλου. Η μονή, ωστόσο, επλήγη από το σεισμό του 1844, ερήμωσε και επαναλειτούργησε το 1850. Καταστράφηκε για τελευταία φορά από τους Ναζί το 1943 και έλαβε τελικά τη σημερινή μορφή το 1950.
Η μονή φιλοξενεί πλήθος ιστορικών θησαυρών, όπως τον κεντημένο στη Σμύρνη Επιτάφιο, το Ευαγγέλιο που δώρισε η Αικατερίνη της Ρωσίας, τα χρυσοκέντητα άμφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού και βεβαίως τη μεγάλη Βιβλιοθήκη, η οποία αριθμεί πάνω από 3000 τόμους, πολλοί εκ των οποίων έχουν ηλικία αιώνων (με τον αρχαιότερο να χρονολογείται στο 1502). Ωστόσο, ο σημαντικότερος, μακράν, θησαυρός της μονής είναι το λάβαρο της Επανάστασης του 1821, που υψώθηκε στη μονή από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό ανήμερα του Ευαγγελισμού, την 25η Μαρτίου του 1821. Ως γνωστόν, ο θρύλος της επίσημης έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης γράφτηκε στη μονή των Καλαβρύτων, όπου οι οπλαρχηγοί έλαβαν την ευλογία του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Το λάβαρο κοσμεί ακόμα σήμερα ως ανεκτίμητης αξίας θησαυρός τη μονή και αποτελεί ένα σπάνιο ιστορικό κειμήλιο τεράστιας σπουδαιότητας για το ελληνικό έθνος. Η μονή εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Βρισκεται στο Δημο Καλαβρυτων του νομου Αχαΐας, περιπου 5 χιλιομετρα νοτιοδυτικα των Καλαβρυτων, σε υψομετρο 933 μετρων, πανω σε ύψωμα στους προποδες του όρους Βελια.
